شهر سفال – لالجین همدان

بخش لالجین یکی از بخش‌های تابعه شهرستان بهار در استان همدان در غرب ایران و مرکز این بخش، شهر لالجین است. این بخش با وسعت ۵۰۸ کیلومتر مربع و جمعیت ۴۴٬۵۶۸ نفر در شرق شهرستان بهار واقع شده، از جنوب به شهرستان همدان و از شمال به کبودرآهنگ محدود می‌شود و شامل دو دهستان مهاجران و سفالگران است. ۸۰ درصد از جمعیت شهر لالجین به پیشه سفالگری و سرامیک‌کاری اشتغال دارند. لالجین به عنوان مرکز تولید سفال و سرامیک خاورمیانه شناخته شده‌است

زبان

ساکنان لالجین به لهجه‌ای خاص از زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند که نسبتا با گویش مردم آذربایجان متفاوت بوده و از نظر لحن تکلم به زبان قشقایی‌های استان فارس و شاهسون‌های استان‌های قم و مرکزی نزدیک است. پیشینه و چگونگی ورود زبان ترکی به این ناحیه هنوز به درستی مشخص نیست. برطبق اسناد به‌دست آمده از حفاری‌های چهارراه مرکزی لالجین، همچون سنگ قبرهای متعلق به قرن پنجم هجری که هم‌اکنون در موزه تپه هگمتانه همدان نگهداری می‌شوند، پیشینه استقرار و سکونت در این ناحیه، فراتر از سده پنجم هجری است.

پیشینه

لالجین در طول تاریخ دوبار به‌شدت ویران گشته‌است؛ یکی در حمله مغول‌ها و دیگری در یورش افغان‌ها. یورش افغان‌ها به سرکردگی محمود افغان از رئیسان طایفه غلجایی که در اواخر دوره صفویه به شهرهای بزرگ و کوچک ایران همچون اصفهان، قزوین و کاشان تاخته و به کشتار و چپاول مردم پرداختند، ویرانگرتر از سایر موارد بوده‌است؛ چراکه هنوز هم کلمات اوغان (افغان) و ازبک در ذهن سالخوردگان تداعی ترس را به همراه دارد.

علاوه بر مغول‌ها و افغان‌ها، لالجین توسط مردآویج و خوارزمشاه نیز ویرانی‌هایی را بر خود دیده‌است؛ به گونه‌ای که راوندی در راحهالصدور راجع به همدان و روستاهای پیرامون آن می‌نویسد:

خوارزمشاه در سال ۵۹۰ ه‍. ق به دارالملک همدان رسید و عراقیان را که در همدان استقرار یافته بودند، خوار و خاکسار داشت… و آثار آبادانی نگذاشت و لشکر از دهات خاک برگرفتند و در میان دیزج و قاسم‌آباد کوشک‌ها بنا کردند.

حمدالله مستوفی در نزههالقلوب راجع به لالجین می‌نویسد:

همدان ولایتش پنج ناحیت دارد. اول فریوار در حوالی شهر است تا دو فرسنگی (در سمت اسدآباد) هفتاد و پنج پاره دیه‌است و شهرستانه و لالجین و فخرآباد و قاسم‌آباد و کوشک‌باغ و… از حساب فریوار است.

آن‌گونه که از نوشته مستوفی برداشت می‌شود، لالجین در سده هشتم هجری از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین دهستان‌های منطقه همدان به‌شمار می‌رفته‌است؛ چراکه نویسنده تنها به نام لالجین و چهار روستای بزرگ دیگر از میان ۷۵ روستای بخش فریوار اشاره کرده‌است.

عموم مردم لالجین جایگاه پیشین این شهر را سمت شمال و شمال غربی آن می‌دانند؛ چنانچه هنوز هم در این منطقه از شهر به هنگام کند و کاو زمین، آثاری از تنور، چاه، خشت و سفال به‌دست می‌آید. به اعتقاد برخی از محققان، لالجین قدیم در سمت جنوب غربی شهر امروزی قرار داشته‌است؛ البته ریش‌سفیدان این مطلب را تأیید نکرده و منطقه مذکور را خرابه‌های روستای موسی‌آباد (میس‌یووا) می‌دانند؛ به‌طوری که در تاریخ مفصل همدان نیز از این روستا سخن به میان آمده‌است.

موسیاباد از آبادی‌های قدیم است که تقریباً نهصد سال قبل وجود داشته و از وجود محدثان و علما بهره‌مند بوده‌است. «ابوالعباس احمد بن محمد موسیابادی» از راویان قرن پنجم و «ابوعبدالله حسین بن جعفر بن حمدان موسیابادی واعظ» از علمای قرن پنجم… منسوب به آنجاست.

انتخاب به‌عنوان شهر جهانی سفال

بهمن نامور مطلق معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور از انتخاب لالجین به عنوان شهر جهانی سفال خبر داد و افزود: در راستای ارسال پرونده‌های این دو شهر (لالجین و مشهد) به شورای جهانی صنایع دستی، داوران این شورا اردیبهشت ماه سال۱۳۹۵ازشهرهای مشهد و لالجین بازدید کردند و داوری خود را ارائه دادند و نتایج آن را برای کارشناسان عالی شورای جهانی صنایع دستی ارسال کردند. پس از بررسی‌های نهایی و اعلام نظر رؤسای چهار منطقه اروپا، آمریکای لاتین، آمریکای شمالی و آفریقا، خوشبختانه طبق نامه‌ای از سوی خانم غدا هیجاوی رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه و بر اساس اعلام رسمی دفتر رئیس شورای جهانی صنایع دستی، مشهد به عنوان شهر جهانی سنگ‌های قیمتی و لالجین به عنوان شهر جهانی سفال انتخاب شد.

کالاهای چینی در شهر سفال

متاسفانه با بی توجهی مسئولان استان همدان در لالجین کالاهای چینی به فروش میرسد و مغازه داران در کنار هنر فاخر ایرانی اجناس ارزان قیمت چینی را به فروش میرسانند اما در راستای همین صحبت‌ها اسفندماه ۹۵ استاندار همدان در جلسه‌ای با حضور دست‌اندرکاران میراث فرهنگی و صنایع‌دستی همدان جلوگیری از عرضه سفال چینی در لالجین را خواستار شد و در فرصتی سه‌ماهه اول تیرماه امسال را زمان بازدید فروشگاه‌های لالجین و پلمب مغازه‌های عرضه‌کننده سفال چینی عنوان کرد. مهلت عرضه کالای چینی تا پایان فصل بهار استاندار همدان در این خصوص با تأکید بر اینکه مهلت عرضه کالای چینی در لالجین با پایان فصل بهار به پایان می‌رسد، عنوان کرد: سال گذشته اعلام کردم که در لالجین هیچ کالای خارجی عرضه نشود چراکه در غیر این صورت آن واحد پلمب می‌شود. نیکبخت ادامه داد: برای اجرای این موضوع ۳ ماه مهلت خواسته بودند و با پایان فصل بهار مهلت آنها به اتمام می‌رسد و بر این اساس به هیچ وجه نباید عرضه کالایی غیر از کالاهای تولیدی همدان را به ویژه در بازار لالجین شاهد باشیم. محمدناصر نیکبخت با بیان اینکه همدان را به تاریخ و فرهنگ آن می‌شناسند و همدان به عنوان شهر سبز پایدار جهان و لالجین همدان به عنوان شهر جهانی سفال شناخته شده است، گفت: این دو مورد ظرفیت بالای همدان را نشان می‌دهد. نیکبخت با اظهار تأسف از فروش کالاهای چینی و خارجی در شهر جهانی سفال عنوان کرد: فروش کالای خارجی در لالجین شایسته نیست و باید با فروشگاه‌های عرضه کننده کالای چینی برخورد و فروشگاه‌های آنها پلمب شود.

در شهریور ۹۷ بعد از سفری که به لالجین داشتیم، دیدن کالاهای چینی در فروشگاه های صنایع دستی فقط بی کفایتی مسئولان استان همدان را به نمایش می گذاشت. مسئولینی که کمر به نابودی هنر ایرانی بسته اند و در شهر جهانی سفال اجازه فروش کالاهای چینی را داده اند و هیچ نظارتی بر این امر ندارند.

مسیرهای رسیدن به لالجین از تهران

1. مسیر اول
   

   از راه آزادراه تهران – ساوه/آزاد راه ساوه – تهران و در ادامه آن مسیر  آزادراه ساوه – همدان است که ۳ ساعت ۲۰ دقیقه بدون ترافیک می باشد.

2. مسیر دوم
   

   ۴ ساعت ۴۰ دقیقه بدون ترافیک
   از تهران وارد اتوبان تهران کرج شوید و پس از رسیدن به کرج از جاده ماهدشت و بعد از پشت سر گذاشتن شهر ماهدشت  وارد بزرگراه بویین زهرا-شهریار در استان تهران شوید

3. مسیر سوم
   

   از آزادراه تهران-کرج/به سمت کرج برانید سپس وارد اتوبان کرج – قزوین شده و مسیر را تا تاکستان ادامه دهید و پس از آن بسوی ویان ادامه دهید و از آنجا به سمت همدان برانید.
   ۴ ساعت ۱۲ دقیقه بدون ترافیک می باشد.

تصاویری از شهر لالجین